Co warto wiedzieć na temat sposobu tworzenia i wykorzystania wskaźników w procesie planowania i realizacji zadań - podsumowanie szkolenia

W dniach 20 i 23 sierpnia 2014 odbyło się szkolenie na temat „Wskaźniki w procesie zarządzania Lokalną Strategią Rozwoju - ujęcie teoretyczne oraz praktyczne”.

W szkoleniu uczestniczyli członkowie  organów kolegialnych LGD -PM oraz pracownicy biura. Zakres tematyczny obejmował zagadnienia m.in. takie jak: zasady prawidłowego konstruowania wskaźników i ich rola w monitoringu postępów realizacji projektów/ przedsięwzięć/celów LSR, proces przygotowania wskaźników, ocena efektywności LSR w oparciu o wskaźniki,  system wskaźników LSR LGD – Przyjazne Mazowsze,  ocena jakości oraz weryfikowalności, źródła danych dla wskaźników, najczęściej popełniane błędy. Szkolenie prowadził Marcin Bzdyra, ekspert w dziedzinie zarządzania projektami i rozwojem lokalnym.

 

Wiedza na temat budowania wskaźników jest również potrzebna projektodawcom ponieważ praktycznie wszyscy operatorzy funduszy krajowych i zagranicznych wymagają od beneficjentów szczegółowego opisu wskaźników we wnioskach, podania ich wartości, sposobu mierzenia oraz źródła danych do pomiaru.

Rola wskaźników

Wskaźniki realizacji LSR służą do pomiaru postępów realizacji Lokalnej Strategii Rozwoju, zarówno w odniesieniu do przedsięwzięć i celów szczegółowych, jak i celów ogólnych strategii. Obrazują, jakie zmiany zaszły na obszarze LGD w związku z realizowaną strategią. Wskazują zarówno bezpośrednie efekty poszczególnych działań jak i oddziaływanie na najbliższe otoczenie. Poprawne sformułowanie wskaźników stanowi jeden z podstawowych warunków dla prawidłowej realizacji LSR, zwłaszcza jej poprawnej ewaluacji i rozliczenia się z wyników. Mają umożliwić zmierzenie na ile cele główne i cele szczegółowe LSR zostały zrealizowane, tj. kiedy można uznać, że problem został rozwiązany (złagodzony), a zaplanowane przedsięwzięcia zakończyły się sukcesem. Tym samym wskaźnik stanowi  „drogowskaz” prawidłowej realizacji strategii. Jest to szczególnie istotne, aby prawidłowo ocenić, czy to, co robimy i za co płacimy środkami publicznymi, jest skuteczne i użyteczne dla społeczności lokalnej.

 

Opracowanie wskaźników

Proces opracowania wskaźników produktu, rezultatu i oddziaływania jest ściśle związany
z tworzeniem strategii - od diagnozy i zidentyfikowania problemu - potrzeby, poprzez wyznaczenie celu ogólnego, szczegółowego, kluczowych działań/przedsięwzięć. Cel ogólny to odwrócenie dalekosiężnych, negatywnych następstw problemów, które wynikają
z diagnozy obszaru LSR zawartej w analizie SWOT. Cel ogólny projektu stanowi efekt szerszego oddziaływania rezultatu osiągnięcia celu szczegółowego dla grupy docelowej i otaczającego środowiska. Cel szczegółowy odnosi się do precyzyjnie zdefiniowanych w obszarze LSR problemów. Jest to cel bezpośredni projektu, który stanowi odzwierciedlenie problemu grupy docelowej i który jest osiągany poprzez wykorzystanie bezpośredniego efektu dostaw, robót i usług. Przedsięwzięcie to działanie złożone, wielopodmiotowe, pakiety komplementarnych operacji, stanowiące propozycję rozwiązania problemu. Bezpośredni efekt dostaw, robót i usług. Wskaźnik powinien w sposób prosty i zrozumiały korespondować z konkretnym celem (przedsięwzięciem) i dawać czytelną informację nt. postępów w jego realizacji (powinien zmieniać wartość w wyniku realizacji strategii). Zadaniem wskaźnika jest wychwycenie zmiany wywołanej realizacją strategii. Wskaźniki powinny być mierzalne, dla każdego z nich powinna być wskazana jednostka miary, stan początkowy i planowany stan docelowy (ewentualnie poziomy przejściowe – jeżeli takie planujemy). Dokonywanie pomiaru powinno być możliwe w oparciu o dostępne źródła, należy wskazać sposób oraz częstotliwość pomiarów. Pozyskiwanie danych do pomiaru powinno być w miarę proste i bazować na informacjach z dokumentów przechowywanych w LGD, lub Instytucji wdrażającej, albo otrzymywanych od beneficjentów i wnioskodawców. W przypadku wskaźników produktu pomiar powinien odbywać się na bieżąco. Informacje o uczestnikach, wytworzonych produktach powinny być stale zbierane i aktualizowane. W przypadku wskaźników rezultatu pomiar powinien odbywać się co najmniej na zakończenie realizacji projektu.

 

Co mierzymy?

• nakłady – poniesione koszty, bezpośrednie i pośrednie, finansowe i rzeczowe;

• produkty – efekty zdefiniowane w postaci celów operacyjnych, będące bezpośrednią konsekwencją wykonania założonych działań, np. zrealizowane szkolenie, przeszkolenie osoby, wypłacone stypendium czy dotacja, raport z badań, strona internetowa itp.

• rezultaty – efekty zdefiniowane w postaci celów szczegółowych, które osiągnięto
  w grupie docelowej, wiążące się z jakąś zmianą w tej grupie np. określone kwalifikacje, nabyte przez beneficjentów ostatecznych, zdobycie i utrzymanie zatrudnienia po czasie realizacji interwencji, zwiększona jakość usług oferowanych przez instytucje publiczne.

• oddziaływania/wpływ – efekty zdefiniowane w postaci celów ogólnych, określających, w jaki sposób interwencja wpłynie na rozwój społeczny lub rozwiązanie problemu czy kwestii społecznej, np. zwiększony kapitał ludzki, mniejsza skala wykluczenia społecznego.

 

Wskaźniki realizacji przedsięwzięć - wskaźnik produktu

Mierzą fizyczne efekty (produkty usług, dostaw lub robót budowlanych), będące wynikiem realizacji pojedynczych projektów składających się na przedsięwzięcia. Fizyczny efekt (produkt) pojawia się natychmiast po zrealizowaniu każdego pojedynczego projektu. Powinien być tak skonstruowany, aby dawać wprost informację o postępach w realizacji przedsięwzięcia, np. w przypadku przedsięwzięcia sformułowanego: „poprawa stanu infrastruktury drogowej” wskaźnik powinien mieć brzmienie: długość wybudowanych dróg” i /lub „liczba kilometrów zmodernizowanych / rozbudowanych / wyremontowanych dróg”.

 

 

Przykłady wskaźników produktu

-„liczba wybudowanych / przebudowanych boisk sportowych (lub szerzej: obiektów

sportowych)”;

-„liczba wybudowanych / przebudowanych placów zabaw (lub szerzej: miejsc rekreacji dla dzieci)”;

- liczba godzin przeprowadzonych szkoleń dla (nazwa grupy dla której prowadzono

szkolenia)”;

-„liczba godzin przeprowadzonych warsztatów (doprecyzowanie)”;

-liczba zorganizowanych imprez masowych”; liczba zorganizowanych koncertów”;

-„liczba zarejestrowanych działalności gospodarczych”,

-„liczba km. wybudowanych ścieżek rowerowych”;

-„liczba wyremontowanych / wybudowanych świetlic (lub szerzej budynków pełniących

funkcje kulturalne”; itp.

 

Wskaźniki realizacji celów szczegółowych – wskaźniki rezultatu

Mierzą bezpośrednie efekty projektu, są związane z rozwiązywaniem określonych problemów (dotyczą społeczności lokalnej – ludzi). Rezultatem będzie sposób wykorzystania produktów (dóbr, usług dostarczonych w związku z realizacją przedsięwzięć), przez grupę docelową dla której były one przeznaczone. Rezultaty – to zaobserwowane jeszcze w trakcie realizacji strategii (rzadziej – pojedynczego projektu) zmiany wśród tej grupy mieszkańców, którzy korzystają z dostarczonych produktów. Za rezultat można także uznać sposób eksploatacji infrastruktury powstałej w wyniku realizacji operacji (np. sposób wykorzystania wybudowanej świetlicy poprzez organizację kół zainteresowań, warsztatów, spotkań okolicznościowych itp.).

 

Przykłady wskaźników rezultatu

-liczba osób uczestniczących w nowych imprezach organizowanych przez instytucje kultury;

-„liczba osób korzystających z obiektów infrastruktury turystycznej)”;

-„liczba osób kupujących lokalne produkty kulinarne na terenie LGD ”;

-„liczba osób uzyskujących wiedzę nt. terenu LGD za pośrednictwem publikacji”;

-„wzrost liczby dzieci korzystających z placów zabaw”;

-„ wzrost liczby osób korzystających ze stałej oferty instytucji kultury”;

-„wzrost liczby podmiotów gospodarczych działających w sektorze …”,

-„wzrost liczby turystów weekendowych”;

 

Wskaźniki realizacji celów ogólnych – wskaźniki oddziaływania

Mierzą konsekwencje danego projektu wykraczające poza bezpośrednie i natychmiastowe efekty, dotyczące bezpośrednich beneficjentów oraz adresatów znajdujących się w otoczeniu.

 

Przykłady wskaźników oddziaływania

- „wzrost wskaźnika udziału turystyki w dochodach gmin, opłata klimatyczna”;

-„liczba turystów na 1000 mieszkańców (wskaźnik Schneidera)(dane GUS)”;

-„wskaźnik przedsiębiorczości - liczba podmiotów gospodarczych w systemie REGON na 1000 mieszkańców (dane z urzędów gmin, dane GUS)”;

-„wskaźnik migracji na 1000 mieszkańców(dane z gmin, GUS)”;

-„liczba aktywnych kulturowo mieszkańców (członkowie kół, klubów w ośrodkach kultury) na 1000 mieszkańców ”;

-„liczba członków klubów sportowych na 1000 mieszkańców”

-„nakłady inwestycyjne (handel; naprawa pojazdów samochodowych; transport i gospodarka magazynowa; zakwaterowanie i gastronomia; informacja i komunikacja) na 1000 przedsiębiorstw”

 

Wskazane jest, aby w ramach analizy wskaźnikowej zostały wyodrębnione tzw. wskaźniki kluczowe, tj. najważniejsze wskaźniki (spośród przyjętych wskaźników produktu, rezultatu i oddziaływania) dla danego celu czy przedsięwzięcia. Ich wyodrębnienie pozwoli nadawać priorytety w realizacji LSR. W nowym okresie programowania ważne jest również wyznaczenie tzw. kamieni milowych, czyli pośrednich etapów (np. rocznych) wdrażania lokalnej strategię rozwoju, dotyczy to również beneficjentów realizujących projekty wieloletnie.

 

Opracowała, na podstawie materiałów szkoleniowych:

Danuta Kucińska