Wizyta mazowieckich Lokalnych Grup Działania w GAL Pays Othe-Armance

Przedstawiciele mazowieckich Lokalnych Grup Działania realizując program wizyty studyjnej Innowacyjna Szampania w ojczyźnie, gdzie stworzono program Leader odwiedzili  francuskie LGD (GAL). Spotkali się z GAL Pays Othe-Armance, która była gospodarzem spotkania, a także z GAL Côte des Bar oraz z GAL Parc naturel regional de la Foret d’Orient (GAL Pnrfo) i dziennikarzami  lokalnej prasy. Spotkanie otworzył pan Yves FOURNIER - burmistrz Aix-en-Othe, prezes Wspólnoty Gmin Othe Aix i przewodniczący Petr Othe. Krótko scharakteryzował obszar, zaprezentował prelegentów, członków Komitetu programowego.

Działalność GAL Pays Othe-Armance przedstawił pan Marie-Francis Bemanana. Jest to grupa funkcjonująca na terenach rolniczych, 88 gmin (wspólnot). Liczba mieszkańców 30 631, gęstość zaludnienia 26 mieszkańców/km2

Obszar słynie ze znakomitego cydru, soków, kukurydzy bonduelle, sera chaourse. Istotny problem to starzejące się społeczeństwo.

Główne działania GAL Pays Othe-Armance w latach 2014-2020;

• Zachowanie i promocja dziedzictwa kulturalnego i naturalnego oraz krajobrazu terytorialnego

• Rozwój i udoskonalenie oferty turystycznej

• Innowacyjne podejście do organizacji wspólnego marketingu turystycznego (wymiana i koordynacja oraz szkolenia)

• Współpraca między terytorialna i międzynarodowa.

Charakterystykę nowopowstałego GAL Côte des Bar zaprezentował pan Miguel Martinez. Grupa funkcjonuje na obszarze zamieszkałym przez 30 000 osób, gęstość zaludnienia 27 osób /km2, liczba wspólnot77.

Główne założenia LSR w latach 2014-2020:

• Rozwój usług dla ludności i stowarzyszeń

• Wsparcie dla przedsiębiorstw i handlu, dywersyfikacja  źródeł dochodów

• Rozwój turystyki w oparciu o strategię turystyczną dla całego terytorium

• Wykorzystanie dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego w rozwoju obszaru

Realizowane projekty mają pomóc w tworzeniu usług na obszarze, krótkich łańcuchów dostaw, wzmocnić atrakcyjność obszaru poprzez utworzenie muzeum Renoira oraz szkła artystycznego z produkcją kryształów królewskich. Pan Miguel Martinez zaproponował rozważenie realizacji projektu współpracy polegającego na tworzeniu aplikacji na telefon, która będzie służyła promocji lokalnego dziedzictwa kulturowego LGD-ów.

Najłatwiejszą w odbiorze była prezentacja pani Lea Dubois z GAL Pnrfo – (Parc naturel regional de la Foret d’Orient) z uwagi na polski tekst. GAL obejmuje 91 gmin (wspólnot) zamieszkałych przez 30 846 mieszkańców. Bazuje na Naturalnym Parku Regionalnym – 255 000 ha. Szczyci się wyjątkowymi gatunkami płazów oraz ptaków (pond 250 gatunków), a także architekturą sakralną, ceramiką z gliny i produktami lokalnymi (szampan, miody, sery, konfitury).

GAL Pnrfo na lata 2014-20 wskazuje na 6 priorytetów LSR:

• Poprawa oszczędności energetycznej budynków

• Stworzenie  Strategii  Turystyki - kompleksowej i skoordynowanej

• Budowanie tożsamości kulturowej obszaru

• Poprawa jakości usług i wzmocnienie więzi miedzy ludźmi

• Promocja produktów lokalnych

• Wspieranie i rozwijanie nowych technologii na obszarze.

GAL Parc naturel regional de la Foret d’Orient zaproponował współpracę LGD-om w zakresie:

1. rozwoju turystyki ornitologicznej,   

2. tworzenia szlaków turystycznych.

3. organizacji konkursów na przestrzennego zagospodarowania krajobrazu

4. prowadzeniu konkursów bazujących na produktach lokalnych.

LGD—Przyjazne Mazowsze jako realizator wizyty studyjnej przygotowało francuskojęzyczną prezentację nt. zakresów tematycznych  projektów, które mogą być realizowane przez polskie LGD-y w nowej perspektywie finansowej, zaprezentowało projekty wykraczające poza realizację LSR. Każda z grup polskich uczestniczących w szkoleniu  opracowała własną prezentację z krótką charakterystyką obszaru i przykładami zrealizowanych projektów w latach 2013-2020 na Mazowszu. Zainteresowanie francuskich GAL wzbudziły m.in. Warsztaty z questingu, projekt LGD-Przyjazne Mazowsze umieszczony w bazie dobrych praktyk na stronach Europejskiej Sieci Obszarów Wiejskich (ENRD). Strona polska przekazała przetłumaczone na język francuski prezentacje w wersji elektronicznej  i papierowej, aby  poinformować  o Leaderze w Polsce,  tematyce operacji realizowanych w ramach nowych LSR oraz o  warunkach realizacji  wspólnych operacji w Polsce – podziałanie: projekty współpracy.

Szczególnie interesujący dla LGD-ów z Mazowsza był sposób wyboru i oceny operacji we Francji. Tę część spotkania zakończyły rozmowy z prasą, dyskusje kuluarowe oraz degustacja znakomitego cydru.

GAL Pays Othe-Armance zaprosiła wszystkich uczestników spotkania do obejrzenia projektów zrealizowanych na swoim obszarze, dofinansowanych z Leadera. Były to:

1. Zagospodarowanie zbiornika retencyjnego (jeziora) w Paisy-Cosdon.

Operacja polegała na wykorzystaniu zbiornika wodnego do stworzenia strefy wypoczynku również dla osób niepełnosprawnych. Jest to doskonały teren na rodzinną na przejażdżkę wokół jeziora, można  pływać (w sezonie), urządzić piknik, pograć w minigolfa, pospacerować. Wyremontowano miejsca na piknik, plażę, plac zabaw dla dzieci, molo, parkingi, toalety. Kąpielisko strzeżone  jest w lipcu i sierpniu. Jezioro jest oczyszczone i zarybione: karp, jesiotr, lin, sandacz, płoć, szczupak.

2. Okrągła Sala w Ervy - le-Chatel

Na pograniczu Szampanii i Burgundii, jest Ervy-le-Châtel, miasteczko o średniowiecznych ulicach, które odkrywają skarby dziedzictwa budowlanego. Jest tu okrągły drewniany budynek  usytuowany w centrum miasteczka (ok. 1200 mieszkańców). W nim znajduje się  najbardziej oryginalna okrągła sala z 1836-1837 i wspaniały niespotykany sufit z drzewa kasztanowca sala.

3. Informacja turystyczna w Ervy - le-Chatel

Punkt informacji turystycznej mieści się w  tym samym zabytkowym domu, gdzie dwa wieki wcześniej ważono towary, a na górze był ratusz i sąd. Punkt oferuje pełną informację na temat obszaru, np. wskazuje zakwaterowanie w niezwykłych miejscach, typu wigwam, domek księżniczki w oślej skórce, domek poszukiwaczy złota itp. Promuje miejsca dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego, można tu również wypożyczyć rower, aby zwiedzać okolicę.

4. Dom witraży w Ervy-Le-Chate

Dom witraży otwarty jest dla społeczności od lipca 2015 r. Bardzo interesujący obiekt stworzony w budynku dawnego więzienia, funkcjonującego  od XIX do do II wojny światowej. Zachowano niektóre cele więzienne, w innych urządzono wystawę narzędzi do robienia witraży oraz filmy o ich tworzeniu. Dawniej w okolicy funkcjonowała szkoła witraży i rzemiosło to było wykonywane przez wielu okolicznych mieszkańców. W domu witraży organizowane są zabawy, warsztaty edukacyjne dla dzieci, które m.in. odkrywają grę światła, bawią się przejrzystością szkła. Urządzono tu 6 atelier. Dom Witraży służy pielęgnowaniu świadomości artystycznej i kulturalnej na tym obszarze.

5. Brama św.  Mikołaja (Porte Saint-Nicolas)

Jedyna pozostałość z pierwszych fortyfikacji, jest czworokątna budowla otoczona dwoma okrągłymi wieżami, przebudowana w XVI wieku. Jest to jedyna średniowieczna brama miejska miała różne przeznaczenie : sali Sprawiedliwości i Pokoju. więzienie, a później ratusz. Ten budynek mieści obecnie wystawy malarstwa, rzeźby.  

6. Galeria obrazów

umieszczona w podziemiach budynku biblioteki miejskiej jest niemałą atrakcją artystyczną dla miłośników malarstwa współczesnego.

7. Średniowieczny ogród

usytuowany u podnóża skarpy, nieopodal miejscowego kościoła. Ogród zbudowany jest z geometrycznych kwater (kwadraty) mieszczących znane rodzaje roślin. Przedstawia on chrześcijańską wizję świata jako kompletnego, uporządkowanego systemu.

Zaprezentowane projekty zrealizowane przez gminy (wspólnoty) znakomicie wykorzystują dziedzictwo kulturowe, służą mieszkańcom i przybyszom, dobrze wpisują się strategie turystyczne podnosząc walory małych, urokliwych miasteczek. Kwoty dofinansowania rewitalizowanych obiektów użyteczności publicznej stanowiły 80 % kosztów kwalifikowalnych.

Symbolicznym produktem lokalnym wizytowanego regionu jest szampan. Pobyt w wytwórni szampana G.H. Martel &C0 w Reims, poznanie procesu produkcji tego szlachetnego trunku, zwiedzanie grot i kilometrów korytarzy pod miastem, gdzie średniowiecznych piwnicach, można odkryć niepowtarzalny zbiór narzędzi do jego produkcji,  stoją stare maszyny i urządzenia stojaki  z odwróconymi butelkami.

Niesamowite wrażenie robi Katedra Notre-Dame w Reims często nazywana "Katedrą Aniołów" z powodu bogatej dekoracji rzeźbiarskiej. Jej długość wynosi ok 150 m, a wysokość trójkondygnacyjnej nawy głównej osiąga 38 m. Ta monumentalna budowla ma ponad 800 lat.

Wizyta mazowieckich Lokalnych Grup Działania w Ministerstwie Rolnictwa Francji

Podsumowaniem merytorycznej części szkolenia było spotkanie z Hanane Allali - osobą zajmującą się inicjatywą Leader, Krajową Siecią Obszarów Wiejskich, produktami rolno-spożywczymi i lasami w ministerstwie rolnictwa w Paryżu.

We Francji ministerstwo rolnictwa nie zarządza Leaderem tylko pomaga władzom regionalnym. We Francji nie zakończono jeszcze wyboru GAL do realizacji Lokalnych Strategii Rozwoju na lata 2014-2020. Jest ich 380, liczba ta obejmuje grupy, które jeszcze nie przeszły selekcji i nie zostały wybrane do realizacji nowych LSR. Wszystkie regiony za wyjątkiem jednego zdecydowały, że przeprowadzą 2 selekcje. Oznacza to, że obecnie nie wybrana GAL może poprawić swoją LSR i ponownie ubiegać się o środki. Komisja Europejska w tej perspektywie zgodziła się, na prośbę władz regionalnych, aby obszar GAL mógł obejmować więcej niż 150 tys. mieszkańców. W skład GAL wchodzą też miasta do 50 tys. mieszkańców, jednak miasta te nie mogą uzyskać pomocy większej niż 20% koperty finansowej GAL. We Francji są 2 formy GAL: stowarzyszenia oraz GAL tworzone przez gminy (wspólnoty). Te ostatnie powstałe w oparciu o struktury gminne mają opinię bardziej solidnych w realizacji projektów. W tej perspektywie francuskie GAL otrzymały 600 mln euro, nieomal 2 razy więcej niż w minionym okresie (było 350 mln euro). Środki te mają zapobiegać degradacji wsi i społeczności wiejskich.

Byliśmy w kraju gdzie program Leader po raz pierwszy wdrożono, było to 1 991 r. Nazwa LEADER jest skrótem francuskiej nazwy programu Liaison Entre Actions de Development de l’Economie Rurale, która oznacza związki między działaniami na rzecz rozwoju gospodarczego wsi. Francuzi mają problem z pustoszejącymi obszarami wiejskimi. Zabiegają o wieloaspektowy rozwój wsi jako miejsca nie tylko produkcji rolnej, ale także dbają o rozwój innych gałęzi gospodarki. Podobnie jak my chcą aby wieś była dobrym miejscem do życia, starają się zachować bogactwo przyrodnicze i kulturowe na obszarach LGD. Dbają o szerokie zaangażowanie samych mieszkańców w rozwój swojej „małej ojczyzny”.

Polskie LGD na tle krajów Unii Europejskiej

Ciekawe dane na temat Leadera w UE zaprezentowała pani Katarzyna Panfil pełniąca podczas wizyty funkcje tłumacza, na co dzień ekspert unijny Europejskiej Sieci Obszarów Wiejskich. Zaprezentowała interesujące zestawienia tabelaryczne i graficzne obrazujące pozycję polskich LGD w porównaniu do  pozostałych 27 krajów UE. Obecnie w krajach Unii funkcjonuje 2 513 lokalnych grup dziania, najwięcej jest we Francji,  Niemczech, Polsce i Hiszpanii. Podział środków w Europie na działanie 19 nazwane Rozwój Lokalny Kierowany przez Społeczność jest następujący:

• Wsparcie przygotowawcze - 1 % całego budżetu

• Wdrażanie LSR -78,5 %

• Projekty współpracy - 4%

• Funkcjonowanie LGD i animacja - 16,5 %.

Najwięcej pieniędzy na przygotowanie i realizację działań w zakresie współpracy LGD wydaje Luksemburg, bo 22 %, Łotwa - 12 %, Francja - 4 %, Polska tylko 2 %.

Lokalne Grupy Działania w Europie obejmują swym działaniem 161 mln ludności na obszarach wiejskich, w tym :

• Niemcy 26 mln

• Francja 22 mln

• Włochy 16 mln

• Polska 16 mln.

Jednym z celów obecnych strategii realizowanych przez LGD-y w okresie 2014-2020 jest rozwój gospodarczy obszarów wiejskich i tworzenie nowych miejsc pracy. W Europie ma powstać w tym okresie 44 396 miejsc pracy, najwięcej stanowisk pracy mają utworzyć Hiszpanie bo 10 000 miejsc, Polska 5 900, a Francja ma zatrudnić 2 900 osób.

Pozycja polskich lokalnych grup dziania na tle unijnych krajów przedstawia się bardzo dobrze. Zajmujemy czołowe pozycje w zestawieniach dotyczących aktywności na tle 28 LGD-ów z krajów UE.

W UE tematyka Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich obejmuje przede wszystkim: innowacje, środowisko, usługi, współpracę, biznes, kulturę, turystykę i zatrudnienie. Programów PROW jest 118, niektóre obejmują tylko regiony.

Tekst  Małgorzata Najechalska

W projekcie Innowacyjna Szampania partnerami LGD–Przyjazne Mazowszebyli: LGD ”Wspólny Trakt”, LGD Stowarzyszenie Rozwoju Ziemi Płockiej oraz Stowarzyszenie Nasza Wkra.

Wizytę zorganizowano w ramach projektu „Działalność KSOW PROW 2014-200 – 2016 rok z Pomocy Technicznej.

„Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w obszary wiejskie”